Việc hướng nghiệp và chọn ngành học phù hợp với năng lực bản thân cần phải dựa trên những nghiên cứu và thông tin đáng tin cậy, vì vậy những bài trắc nghiệm về tính cách và năng lực đã được phát triển bởi những nhà nghiên cứu và được ứng dụng ở nhiều nước có nền giáo dục phát triển trên thế giới rất đáng để chúng ta quan tâm và học hỏi.

Những bài trắc nghiệm này là một phương pháp khoa học để phần nào giúp cha mẹ dễ dàng định hướng nghề nghiệp cho con, các em học sinh tự nhận biết được tính cách và năng lực sở trường của mình. Chúng ta hãy cùng tham khảo 4 bài trắc nghiệm nổi tiếng và phổ biến là trắc nghiệm John Holland, MBTI, Big Five, và Enneagram.

1. Trắc nghiệm tính cách Holland

Bài trắc nghiệm John Holland dựa trên mô hình của tiến sỹ tâm lý John Holland (người Mỹ), được sử dụng rộng rãi và được đánh giá rất cao trong hướng nghiệp phổ thông tại các quốc gia đi đầu về giáo dục trên thế giới như New Zealand, Hà Lan, Thuỵ Sĩ, Italia,… Theo học thuyết John Holland, có 6 nhóm tính cách tương ứng với 6 nhóm nghề nghiệp phù hợp, đó là: Kỹ thuật, Nghiên cứu, Nghệ thuật, Xã hội, Quản lý, Nghiệp vụ.

Bài trắc nghiệm John Holland khá đơn giản và không mất quá nhiều thời gian suy nghĩ để thực hiện, chính vì thế nên nó phù hợp với các gia đình bận rộn. Hơn nữa, bài trắc nghiệm này giúp khám phá khả năng nổi trội tiềm ẩn trong mỗi cá nhân, từ đó con có thể chọn lựa công việc hay môi trường làm việc phù hợp với sở thích của con.

2. Trắc nghiệm tính cách MBTI

Đây là bài trắc nghiệm khá phổ biến với người trẻ Việt Nam nhưng có thể vẫn còn xa lạ với các bậc phụ huynh. Bài trắc nghiệm tính cách MBTI (hay Myers-Briggs Type Indication) là bài trắc nghiệm do hai mẹ con nhà Briggs (người Mỹ) phát triển nhằm tìm hiểu tâm lý, và nhận biết cách con người tương tác, cảm nhận thế giới xung quanh, hay đưa ra quyết định cho một vấn đề nào đó. Dựa trên 4 tiêu chí cơ bản là Xu hướng tự nhiên, Tìm hiểu và nhận thức thế giới, Quyết định và lựa chọn, Cách thức hành động, MBTI chia tính cách con người ra làm 16 nhóm. Mỗi nhóm tính cách trong số đó sẽ phù hợp với những môi trường làm việc khác nhau.

MBTI là công cụ rất lý tưởng để cha mẹ và con tham khảo khi muốn hiểu sâu hơn về cá tính của mình vì kết quả của bài kiểm tra này sẽ giúp bạn hiểu hơn về bản thân để chọn môi trường làm việc phù hợp. Tuy nhiên, MBTI sẽ không phù hợp khi sử dụng để lựa chọn ngành học vì trong mỗi ngành thì gần như đều có đầy đủ các nhóm tính cách.

Trắc nghiệm tính cách MBTI có thể được sử dụng kết hợp với trắc nghiệm John Holland để cho ra kết quả chi tiết nhất, từ đó giúp cha mẹ và con cái đưa ra lựa chọn nghề nghiệp cho phù hợp với cá tính.

3. Trắc nghiệm tính cách Big Five

Trắc nghiệm Big Five (hay còn gọi là trắc nghiệm OCEAN) dựa trên 5 mặt tính cách cơ bản nhất của con người, đó là Sẵn sàng trải nghiệm (O), Tận tâm (C), Hướng ngoại (E), Dễ chịu (A), Tâm lý bất ổn (N). Bài trắc nghiệm này được thai nghén từ cách đây hơn 100 năm và đã được nhiều nhà tâm lý học tiếp nối và hoàn thiện cho đến ngày nay. Theo bài trắc nghiệm này, mỗi cá nhân đều là sự kết hợp của tất cả các mặt tính cách này, với mức độ khác nhau. 5 mặt tính cách trong Big Five khá tương đồng với khả năng làm việc. Vì thế, Big Five được sử dụng rộng rãi trong hướng nghiệp để giúp học sinh phổ thông định hướng nghề nghiệp phù hợp cho mình.

Điểm cộng của bài trắc nghiệm Big Five đó là nó đưa ra kết quả chính xác cao nhất cho mỗi nét tính cách dựa trên hơn 300 câu hỏi khác nhau. Dựa trên kết quả trắc nghiệm, cha mẹ có thể xác định xem tính cách của con có phù hợp cho một công việc hay ngành nghề nào đó hay không. Cha mẹ cũng có thể dùng Big Five để kiểm tra xem trong một môi trường làm việc với những đặc điểm nhất định thì liệu tính cách của con mình có thể thích nghi được hay không. Mục tiêu của bài trắc nghiệm tính cách này rất đơn giản, đó là giúp con hạnh phúc trọn vẹn với lựa chọn nghề nghiệp của mình.

4. Trắc nghiệm tính cách Enneagram 

Enneagram là bài trắc nghiệm tổng hợp từ nhiều học thuyết về tâm lý học và triết học trên thế giới. Khác với 3 bài trên, Enneagram dựa trên sự kết hợp giữa đặc điểm tính cách tự nhiên và tác động của môi trường xung quanh cá nhân đó. Theo bài trắc nghiệm này, tính cách của con người không phải là cố định, mà luôn có sự biến đổi dựa vào môi trường và các tác động bên ngoài. Chín loại Enneagram tương đương với những thói quen nhất định về tư duy, cảm xúc, và hành vi của cá nhân theo một lộ trình phát triển độc nhất.

Sở dĩ trắc nghiệm Enneagram lại phổ biến trong hướng nghiệp phổ thông là vì nó đưa ra sự đánh giá hai chiều giữa tính cách sẵn có và tác động bên ngoài. Kết quả hướng nghiệp từ bài trắc nghiệm này vì thế mang tính thực tế hơn rất nhiều. Enneagram giống như một chiếc gương soi chiếu, giúp con biết được những bài học cần rút ra, và cách thức để học chúng. Từ đó, con không những chọn được nghề nghiệp mình muốn theo đuổi, mà còn luôn vững vàng và biết tự trau dồi bản thân trên con đường sự nghiệp sau này.

Hy vọng qua 4 bài trắc nghiệm tính cách khoa học trên đây, các em học sinh THPT có thể tự xác định được ngành học phù hợp cho tính cách và năng lực của thân. Hay các bậc phụ huynh có cơ sở khoa học để định hướng nghề nghiệp phù hợp với con.

Tuy nhiên, những bài trắc nghiệm này cũng chỉ mang tính tham khảo, và cần được làm với sự hướng dẫn của các chuyên gia hướng nghiệp và hoàn cảnh cụ thể của bản thân để có lựa chọn phù hợp nhất.